Pomoc publiczna w dobie pandemii COVID-19

Wpływ COVID-19 na zasady udzielania pomocy publicznej

Art. 107 ust. 2 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat, TFUE) uznaje za zgodną z rynkiem wewnętrznym z mocy prawa pomoc udzielaną w celu naprawienia szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi. Komisja Europejska za takie zdarzenie potraktowała wybuch epidemii COVID-19, która spowodowała trudne do przewidzenia szkody dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. W celu zahamowania pogłębiania się kryzysu ekonomicznego oraz umożliwienia udzielenia pomocy przedsiębiorcom w zwalczaniu negatywnych skutków spowodowanych wybuchem pandemii opracowano nowe mechanizmy udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom dotkniętym ekonomicznymi skutkami COVID-19.

Ramy unijne z zakresu udzielania pomocy w związku z pandemią COVID-19

Kluczowym dokumentem określającym zasady udzielania pomocy publicznej w związku z pandemią COVID-19 jest Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 20 marca 2020 r. – Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (2020/C 91 I/01) (Tymczasowe ramy). Celem tymczasowych środków jest przede wszystkim zapewnienie przedsiębiorstwom płynności i dostępu do finansowania.

Tymczasowe ramy są instytucją tzw. prawa miękkiego „soft law”, niestanowiącego przepisów bezpośrednio obowiązujących. Wytyczają one jednak kierunek interpretacyjny Komisji Europejskiej (KE) w odniesieniu do wprowadzanych przez państwa członkowskie instrumentów pomocowych. Komisja w Tymczasowych ramach wyjaśnia warunki, które powinny zostać spełnione, aby pomoc udzielana w związku z COVID-19 została udzielona w sposób prawidłowy. Na podstawie Tymczasowych ram państwa członkowskie UE opracowują wewnętrznie obowiązujące programy pomocowe.

Od początku wybuchu pandemii Komunikat Komisji został zmieniony 6 razy. Ostatnia, szósta zmiana Komunikatu, przedłuża okres obowiązywania środków określonych w jego ramach do dnia 30 czerwca 2022 r.

Komunikat Komisji składa się z wyodrębnionych sekcji, które przewidują określone instrumenty wsparcia udzielane w ramach pomocy publicznej, do których zalicza się:

• pomoc o ograniczonej wartości udzielana w różnej formie (np. dotacje, umorzenie czy odroczenie zobowiązań podatkowych),
• pomoc w formie gwarancji kredytowych,
• pomoc w formie subsydiowanych stóp oprocentowania pożyczek,
• pomoc w formie gwarancji i pożyczek udzielanych za pośrednictwem instytucji kredytowych lub innych instytucji finansowych,
• krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych,
• pomoc na badania i rozwój związane z epidemią COVID-19,
• pomoc inwestycyjna przeznaczona na infrastrukturę służącą do testowania i przygotowania produktu do masowej produkcji,
• pomoc inwestycyjna na produkcję wyrobów służących zwalczaniu pandemii COVID-19,
• pomoc w formie odroczenia płatności podatku lub składek na ubezpieczenie społeczne,
• pomoc w formie subsydiowania wynagrodzeń pracowników w celu uniknięcia zwolnień podczas pandemii COVID-19,
• środki służące dokapitalizowaniu,
• pomoc w formie wsparcia na poczet niepokrytych kosztów stałych.

Pomoc w związku z COVID-19 udzielana na terytorium Polski w ramach przepisów krajowych

Instrumenty wsparcia dostępne dla przedsiębiorców działających na terenie Polski, wdrożone w oparciu o Tymczasowe ramy, zostały przedstawione w tzw. ustawach covidowych (antykryzysowych). Szereg środków pomocowych został zawarty w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Zostały one następnie uzupełnione m.in. ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.

Formy wsparcia, z których korzystać mogą przedsiębiorcy, na których działalność negatywnie wpłynęła pandemia i które stanowią pomoc publiczną, to m.in.:

• zwolnienie ze składek ZUS, podatku od nieruchomości, odroczenie i rozłożenie na raty płatności zobowiązań podatkowych,
• tarcze finansowe, pożyczki preferencyjne i płynnościowe udzielane przez Polski Fundusz Rozwoju,
• dotacje i pożyczki na pokrycie kosztów operacyjnych,
• świadczenia postojowe,
• gwarancje kredytowe udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

Kumulacja pomocy

Przed złożeniem wniosku o udzielenie pomocy publicznej, przedsiębiorca powinien zapoznać się z ogólnymi zasadami kumulacji pomocy, ponieważ Tymczasowe ramy określają jej maksymalne wartości, z których może skorzystać przedsiębiorstwo w ramach poszczególnych sekcji (typów pomocy).

Przykładowo, pomoc publiczna z sekcji 3.1 w formie np. dotacji / pożyczki na pokrycie kosztów operacyjnych, zwolnienia z podatku od nieruchomości, zwolnienia ze składek ZUS nie może przekraczać poniższych pułapów (o ile krajowe regulacje odnoszą się do podwyższonych w ramach aktualizacji Tymczasowych ram pułapów):

• 345 000 EUR – gdy przedsiębiorca prowadzi działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury,
• 290 000 EUR – gdy przedsiębiorca prowadzi działalność w sektorze produkcji podstawowej produktów rolnych,
• 2,3 mln EUR – w pozostałych przypadkach.

Należy zwrócić uwagę, że przy ustaleniu dopuszczalnego limitu kluczową kwestię może odgrywać samo pojęcie „przedsiębiorcy”. Przedsiębiorcą w rozumieniu Tymczasowym ram jest grupa podmiotów powiązanych w rozumieniu art. 3 Załącznika 1 do Rozporządzenia Komisji UE nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.

Wskazane w Tymczasowych ramach limity stanowią wytyczne, które w opinii Komisji nie powinny zostać przekroczone przy ustalaniu programów pomocowych. Ostateczny limit wsparcia, w tym uwzględnienie zmian w górnych granicach pomocy (wartości te były zmieniane w kolejnych aktualizacjach Tymczasowych ram), ustalany jest przez państwo członkowskie w regulacjach krajowych. Oznacza to, że wnioskodawca powinien zawsze sprawdzać limit, jaki obowiązuje w ramach konkretnego instrumentu krajowego.

Należy pamiętać, że tymczasowe środki pomocy mogą być kumulowane z pomocą przyznawaną na podstawie rozporządzeń de minimis lub rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych, jednak pod warunkiem przestrzegania przepisów i zasad dotyczących kumulacji określonych w tych rozporządzeniach.

Autorzy: Klaudia Kamińska, Marcin Zwolenik, Dominika Alicka