Zasady pobytu i pracy Brytyjczyków w Polsce w przypadku twardego brexitu

W chwili obecnej prawnie obowiązującą datą brexitu jest 12 kwietnia 2019 r. oraz, jeśli dojdzie do opuszczenie Unii Europejskiej w tej dacie, nastąpi to bez wcześniej wynegocjowanego porozumienia i okresów przejściowych (tzw. twardy brexit). Do tego czasu pozostaje jeszcze szansa w postaci podjęcia decyzji przez Parlament brytyjski, ale ostatnim możliwym momentem na kluczowe decyzje jest 10 kwietnia kiedy to odbędzie się specjalnie zwołany szczyt Rady Unii Europejskiej UE27 odnoszący się bezpośrednio do brexitu.

Twardy brexit (bez porozumienia z UE) jest obecnie najbardziej prawdopodobnym scenariuszem opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię co przyznała Komisja Europejska w oficjalnym oświadczeniu z 29 marca po trzecim, przegranym w Parlamencie brytyjskim głosowaniu w sprawie akceptacji umowy z Unią Europejską. Kilka dni wcześniej Komisja Europejska ogłosiła zakończenie oficjalnych przygotowań do scenariusza twardego brexitu.

Bez względu na sposób opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię (w ramach uzgodnionego porozumienia lub bez porozumienia) Parlament Europejski przegłosował także 4 kwietnia 2019 r. projekt prawa przewidującego wprowadzenie dla Brytyjczyków ruchu bezwizowego na terytorium Unii Europejskiej. Ruch bezwizowy do Unii Europejskiej będzie wdrożony pod warunkiem zastosowania zasady wzajemności przez Wielką Brytanię (w stosunku do obywateli Unii Europejskiej) i ma obowiązywać na potrzeby krótkoterminowych pobytów do 90 dni w okresach 180 dniowych w celach biznesowych, turystycznych czy odwiedzin przyjaciół lub rodziny. Ruch bezwizowy nie będzie uprawniał do wykonywania pracy na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Projekt zmian musi być jeszcze zaakceptowany przez ministrów reprezentujących państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz ogłoszony oficjalnie w Dzienniku Urzędowym UE przed 12 kwietnia.

Polskie regulacje prawne dotyczące obywateli brytyjskich na wypadek twardego brexitu

Przygotowania do twardego brexitu trwają też w Polsce o czym pisaliśmy w styczniu 2019 r. (Strefa pracodawcy: podatki i prawo 1/2019). W marcu zakończył się proces legislacyjny, w ramach którego uchwalone zostały ustawy mające regulować niektóre kwestie relacji polsko-brytyjskich na wypadek wyjścia bez porozumienia z Unią Europejską. Kwestie pobytu i pracy obywateli Brytyjskich po dacie brexitu, zostały uwzględnione w ustawie z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Ustawa ta została uchwalona przez Sejm i Senat w drugiej połowie marca i niezwłocznie podpisana przez Prezydenta 28 marca wraz z pozostałymi dwoma ustawami regulującymi kwestie twardego brexitu w Polsce (m.in. kwestie uznawania kwalifikacji zawodowych oraz zasady prowadzenia działalności przez niektóre podmioty rynku finansowego). Pakiet ustaw „brexitowych” został opublikowany 2 kwietnia 2019 r., a datą wejścia ich w życie będzie dzień wystąpienia Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej bez zawarcia umowy.

Ułatwienia w przypadku twardego brexitu w Polsce

W przypadku twardego brexitu wobec obywateli brytyjskich oraz członków ich rodzin przebywających na terytorium Polski legalnie (zarejestrowany pobyt obywatela Unii Europejskiej lub prawo do pobytu stałego obywatela Unii Europejskiej) będą miały zastosowanie następujące ułatwienia:

1. Pobyt i praca

• Umożliwienie kontynuacji legalnego pobytu w Polsce od daty twardego brexitu do 31 grudnia 2020 r. (okres przejściowy) w przypadku, gdy przed datą brexitu obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin posiadali ważne zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE lub ważny dokument potwierdzający prawo stałego pobytu;
• W okresie przejściowym (do 31 grudnia 2020 r.) obywatele brytyjscy przebywający legalnie przed datą brexitu na podstawie rejestracji pobytu obywatela UE (oraz członkowie ich rodzin) będą mogli złożyć wniosek o pobyt czasowy w Polsce na maksymalny okres 5 lat;
• Obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin posiadający udokumentowane prawo do stałego pobytu przed datą brexitu będą mogli ubiegać się do końca okresu przejściowego o zezwolenie na pobyt stały (udzielane na czas nieokreślony) w Polsce;
• Uprawnienie do wykonywania pracy na terytorium Polski bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę przez obywateli brytyjskich oraz członków ich rodzin, którzy legalnie przebywali w Polsce przed datą brexitu w okresie przejściowym (do 31 grudnia 2020 r.) oraz na podstawie udzielonego zezwolenia na pobyt czasowy (do 5 lat) w związku z brexitem;
• Cudzoziemcy delegowani czasowo przez pracodawcę brytyjskiego do świadczenia usług na terytorium Polski przed datą brexitu, jeśli są zatrudnieniu przez tego pracodawcę i mają prawo do pobytu i pracy na terytorium Wielkiej Brytanii, mogą wykonywać pracę w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę nie dłużej niż przez okres 3 miesięcy od daty wejścia w życie ustawy (od daty brexitu).

2.  Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce

Obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin przebywający w Polsce legalnie:

- w okresie przejściowym (do 31 grudnia 2020),

- po okresie przejściowym, jeśli wcześniej złożyli skutecznie wnioski o udzielenie pobytu czasowego lub stałego w związku z brexitem (bez braków formalnych),

- na podstawie zezwoleń na pobyt czasowy wydanych w związku z brexitem (do 5 lat),

mogą prowadzić działalność gospodarczą na takich zasadach jak obywatele polscy, jeśli przed datą brexitu wykonywali działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców (art. 3 ustawy) oraz posiadali wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Uprawnienie to przysługuje także jeśli działalność była zawieszona w dniu wejścia w życie ustawy (w dniu twardego brexitu).

3. Status bezrobotnego oraz prawa do zasiłku

• Obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin, którzy posiadali status osoby bezrobotnej w Polsce w dniu twardego brexitu zachowują ten status na dotychczasowych zasadach (określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), do dnia uzyskania ostatecznej decyzji o pobycie czasowym lub stałym, jeśli właściwy wniosek został złożony w okresie przejściowym. W przypadku braku złożenia wniosku o pobyt czasowy lub stały w związku z brexitem, status osoby bezrobotnej może trwać nie dłużej niż do końca okresu przejściowego (do 31 grudnia 2020 r.);
• Wyżej wymienione osoby mają także prawo do kontynuacji poboru zasiłku (do wyczerpania okresu na jaki został przyznany) jeśli były zarejestrowane jako osoby bezrobotne z prawem do zasiłku w dniu wejścia w życie ustawy.

4. Inne (wybrane) ułatwienia dla Brytyjczyków wynikające z ustawy „brexitowej”

• Ustawa reguluje kwestie przyznawania i wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego w Polsce (m.in. świadczeń z tytułu starości, niezdolności do pracy oraz rent rodzinnych) z uwzględnieniem okresów pracy i zamieszkania w Wielkiej Brytanii;
• Prawo jazdy – po dacie twardego brexitu zostanie utrzymana możliwość korzystania w Polsce z dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami wydanymi w Wielkiej Brytanii na takich samych zasadach jak w przypadku dokumentów wydanych w innych krajach UE. Będzie także możliwość wymiany dokumentów brytyjskich na polski odpowiednik.