Przegląd podatkowy: VAT

Wybrane orzeczenia TSUE i NSA

1. Nie dają prawa do odliczenia faktury z wykazanym podatkiem VAT, gdy powinny być objęte odwrotnym obciążeniem (wyrok TSUE z 11.04.2019 r., C-691/17)

Trybunał Sprawiedliwości potwierdził powyższą tezę w wyroku dotyczącym węgierskiego przedsiębiorstwa. Otrzymywało ono faktury VAT z wykazanym podatkiem. Faktury dokumentowały prace budowlane dotyczące budowy autostrady. Firma odliczyła podatek naliczony wynikający z tych faktur oraz zapłacił należność netto wraz z podatkiem VAT. Organ podatkowy określił jednak zaległość podatkową. Uznał bowiem, że usługi te powinny podlegać odwrotnemu obciążeniu. A zatem usługodawca powinien wystawić faktury bez wykazanego na nich podatku, a nabywca nie miał w konsekwencji prawa do odliczenia tego niewłaściwie wykazanego na fakturach podatku.

Podatnik podnosił przed sądem, że transakcje rzeczywiście miały miejsce, że prawo do odliczenia z ich tytułu występuje oraz VAT od nich został zapłacony przez usługodawcę. Dodatkowo, zdaniem podatnika, organ podatkowy, określając zaległość podatkową nabywcy, powinien zwrócić mu nienależnie zapłacony wcześniej VAT (zapłacony organom podatkowym za pośrednictwem usługodawcy). Podatnik podnosił również, że skorygowanie otrzymanych faktur nie jest możliwe (ze względów proceduralnych).

Trybunał nie podzielił argumentów podatnika. Sąd unijny uznał, że nie jest możliwe odliczenie podatku naliczonego z faktur, na których VAT został wykazany nienależnie. Jednak - co istotne - nabywca usług jest uprawniony do żądania zwrotu VAT bezpośrednio od organów podatkowych, jeżeli odzyskanie nienależnie zapłaconego VAT na rzecz dostawcy okazałoby się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione - w szczególności w przypadku niewypłacalności dostawcy.

Konsekwencje w praktyce

Wyrok wpisuje się konsekwentnie w stanowisko Trybunału, że nie można odliczać podatku VAT nienależnie wykazanego na fakturach. Wyrok jednak potwierdza ponownie, stawiane już wcześniej przez sąd unijny tezy, że w przypadku otrzymania faktur z wykazanym nienależnie podatkiem można żądać zwrotu tego podatku bezpośrednio od organów podatkowych, jeżeli ubieganie się o ich zwrot od wystawcy faktur byłoby „niemożliwy lub nadmiernie utrudniony”. To daje pewne podstawy do poszukiwania możliwości zwrotu podatku, gdy wystawca wystawił fakturę z nienależnym VAT, który trudno od niego odzyskać.

2. Stawka 0% VAT w eksporcie towarów: nie jest istotne objęcie towarów procedurą celną – istotny jest wyłącznie fakt, że towary opuściły terytorium UE (wyrok TSUE z 28.03.2019 r., Milan Vinš, C- 275/18)

W latach 2012-2014 Pan Vinš wysyłał pocztą poza terytorium UE kolekcjonerskie artykuły militarne w liczbie 400-500 sztuk. Nie składał deklaracji VAT. Uznawał, że dostawy te są zwolnione z VAT. 

Zgodnie z przepisami czeskimi eksport to przemieszczenie towaru poza UE, jeżeli towar został objęty procedurą celną wywozu (zgodnie z przepisami celnymi). Dlatego też organy czeskie uznały, że w tym przypadku podatnik nie miał prawa do zwolnienia. Towary bowiem nie zostały objęte procedurą wywozu.

Trybunał stanął zatem przed pytaniem: czy do celów zastosowania zwolnienia w eksporcie towarów (odpowiednik polskiej stawki 0% w eksporcie) wystarczy samo stwierdzenie faktu, że towary opuściły UE, czy też można wymagać tego, aby zostały one objęte procedurą celną?

Trybunał odpowiedział, że wystarczający jest sam faktyczny wywóz towarów. Podkreślił, że Dyrektywa VAT nie przewiduje, aby towar musiał być objęty procedurą celną. Z punktu widzenia Dyrektywy VAT istotne jest bowiem, że towary fizycznie opuściły terytorium Unii Europejskiej. Jest to jedyny warunek zwolnienia.

Konsekwencje w praktyce

Jest to kolejny wyrok potwierdzający podejście Trybunału, mówiące że w przypadku eksportu towarów nie jest kluczowe posiadanie określonych dokumentów, czy też objęcie towarów określoną procedurą. Istotny jest sam fakt wywozu towarów poza granice Unii Europejskiej. Daje to dodatkowe argumenty za stosowaniem stawki 0% w przypadku braków w dokumentacji eksportowej.

3. Od wydatków na CSR można odliczyć VAT

W wyroku z dnia 2 kwietnia 2019 r. (sygn. I FSK 561/17) NSA odniósł się do kwestii opodatkowania VAT organizowania programów opartych na koncepcji CSR.

Sprawa dotyczyła spółki prowadzącej działalność gospodarczą, polegającą m.in. na produkcji pasz dla zwierząt i glutenu. Ze względu na specyfikę działalności, głównymi odbiorcami jej produktów byli producenci rolni oraz producenci żywności na wsiach i w małych miastach. W celach reklamowych, spółka organizowała programy CSR, polegające na wsparciu społeczności lokalnych żyjących w miejscach sprzedaży jej produktów. Programy CSR opierały się głównie na finansowaniu lub współfinansowaniu remontów i renowacji obiektów ważnych dla określonych społeczności lokalnych. Spółka chciała uzyskać w szczególności potwierdzenie od organu, że jest uprawniona do odliczenia VAT od wydatków poniesionych na organizację programów CSR oraz, że nieodpłatne świadczenie usług w ramach realizacji koncepcji CSR nie podlega opodatkowaniu VAT.

Organ w interpretacji indywidualnej nie zgodził się ze stanowiskiem spółki w powyższych kwestiach podkreślając, że działania realizowane w ramach programów CSR nie mają związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą i nie wpływają na uzyskiwane z niej przychody opodatkowane VAT.

Sądy obu instancji nie podzieliły stanowiska organu, podkreślając, że wydatki poniesione na organizację programów CSR są związane z działalnością opodatkowaną spółki. WSA stwierdził, że organ zinterpretował przepisy prawa w sposób anachroniczny, nie uwzględniając obecnych metod promocji i reklamy działalności gospodarczej oraz pomijając celowość ponoszonych kosztów. Dodatkowo sąd zwrócił uwagę, że organ podatkowy nie odniósł się w żaden sposób do specyfiki branży, w jakiej działa spółka, uzasadniającej podjętą przez nią strategię marketingową. NSA w pełni zgodził się ze stanowiskiem WSA, zwracając dodatkowo uwagę na ukształtowaną linię orzeczniczą w podobnych sprawach oraz potwierdzając, że wydatki poniesione na realizację koncepcji CSR stanowią wydatki marketingowe, które pośrednio wpływają na wartość obrotu generowanego przez spółkę.

Konsekwencje w praktyce

Omawiany wyrok jest kolejnym już orzeczeniem, zgodnie z którym koszty realizacji koncepcji CSR stanowią wydatki marketingowe, które pośrednio są związane z działalnością opodatkowaną VAT podatnika, a więc uprawniają do odliczenia VAT.

Warto zwrócić uwagę, że w przedmiotowej sprawie sądy zinterpretowały przepisy przez pryzmat specyfiki branży, w której działa spółka, obecnie stosowanych metod promocji i reklamy, a także celu ponoszenia kosztów. Taka interpretacja przepisów jest korzystna dla podatników i może być podstawą argumentacji w przypadku potencjalnego sporu z organami podatkowymi w podobnych sprawach.

4. Wynajem aut pracownikom – pełne prawo do odliczenia budzi wątpliwości NSA

NSA w wyroku z 19 marca 2019 r. (I FSK 129/17) uznał, że odpłatne udostępnienie pracownikom aut służbowych po godzinach pracy uprawnia pracodawcę do odliczenia tylko połowy podatku naliczonego z faktur dokumentujących wydatki związane z tymi pojazdami.

Sprawa dotyczyła spółki, która sama wynajmowała samochody osobowe dla potrzeb swojej działalności gospodarczej, ale za miesięcznym czynszem podnajmowała je własnym pracownikom, którzy mogli ich używać do celów prywatnych m.in. w czasie dojazdów do pracy lub w trakcie urlopu. Pracownik dysponujący samochodem był zobowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu samochodu, a spółka nie planowała wprowadzenia systemu elektronicznego nadzoru nad używaniem aut. Spółka uważała, że ma możliwość odliczenia w całości VAT naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących zakupy towarów i usług związanych z wykorzystywaniem do jej działalności gospodarczej samochodów osobowych.

Organ interpretacyjny przyjął, że Spółka nie nabędzie pełnego prawa do odliczenia, ponieważ wydatki będą miały charakter „mieszany”. Podniósł, że poprzez odpłatne wynajmowanie samochodów pracownikom na ich prywatne potrzeby nie będzie wykorzystywała wskazywanych we wniosku aut wyłącznie do działalności gospodarczej, ale także na potrzeby prywatne. WSA w Warszawie nie zgodził się z tym stanowiskiem i stwierdził, że organ powinien przyjąć, że co do zasady wykorzystywanie posiadanych samochodów osobowych wyłącznie na potrzeby dotyczące zasadniczego zakresu działalności gospodarczej podatnika i w celu odpłatnego wynajmowania tych pojazdów pracownikom – umożliwia pełne odliczenie.

NSA co prawda oddalił skargę kasacyjną fiskusa, ale nie podzielił uzasadnienia WSA w Warszawie. W ustnym uzasadnieniu rozstrzygnięcia II instancji wskazano po pierwsze, powołując się na treść art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, że używanie przez spółkę sformułowań takich jak „na rzecz pracownika” czy „dla celów prywatnych” stawia pod znakiem zapytania wykorzystywanie pojazdów wyłącznie do działalności gospodarczej. Po drugie NSA zauważył, że schemat udostępniania pracownikom samochodów sprawia wrażenie skonstruowanego wyłącznie w celu zachowania pełnego odliczenia, a przedmiotowy model należałoby analizować pod kątem ewentualnego nadużycia prawa.

Konsekwencje w praktyce

Wyrok NSA tylko pozornie jest pozytywny, ponieważ Spółki oddające służbowe samochody w odpłatny najem pracownikom „na cele prywatne” muszą liczyć się z możliwym zakwestionowaniem pełnego prawa do odliczenia VAT naliczonego od wydatków związanych z tymi pojazdami. Wyrok NSA wpisuje się w ugruntowaną już linię orzeczniczą, zgodnie z którą odpłatny wynajem samochodu pracownikowi może być uznany za sztuczny zabieg ukierunkowany wyłączenie na uzyskanie pełnego prawa do odliczenia VAT.

Zmiany w prawie

Kasy online – początki e-raportowania sprzedaży fiskalnej

Dobiegł końca długi proces legislacyjny w sprawie kas online. Prezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo o miarach. Właśnie rozpoczyna się stopniowa rewolucja w raportowaniu sprzedaży fiskalnej – czas na kasy online.