Dotacje na projekty niskoemisyjne – nowy instrument wsparcia inwestycji produkcyjnych

5 października 2023 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 29 września 2023 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na realizację projektów inwestycyjnych o znaczeniu strategicznym dla przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto. Pomoc w ramach programu udzielana ma być w oparciu o Tymczasowe kryzysowe i przejściowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy („TCTF”) i przyznawana może być maksymalnie do 31 grudnia 2025 r.

Program oczekuje na akceptację Komisji Europejskiej, a zakończenie procesu notyfikacji warunkuje możliwość udzielania wsparcia oraz może skutkować zmianami warunków i zasad przyznawania pomocy.

W ramach programu dotacje udzielane będą na realizację inwestycji związanych z:

• produkcją urządzeń takich jak baterie, panele słoneczne, turbiny wiatrowe, pompy ciepła, elektrolizery oraz urządzenia do wychwytywania i składowania dwutlenku węgla,
• produkcją kluczowych komponentów przeznaczonych do bezpośredniego użytku jako materiał do produkcji urządzeń, o których mowa powyżej i używanych w tym celu,
• produkcją lub odzyskiem pokrewnych surowców krytycznych niezbędnych do produkcji urządzeń i kluczowych komponentów, o których mowa wyżej.

Do wsparcia kwalifikować będą się projekty inwestycyjne o kosztach kwalifikowalnych w wysokości co najmniej 110 milionów euro, w ramach których utworzonych zostanie co najmniej 50 nowych miejsc pracy.

Warunkiem udzielenia dotacji będzie spełnienie co najmniej 5 kryteriów jakościowych.

Realizacja projektu nie może przekraczać 7 lat od dnia rozpoczęcia prac (poza tym okresem nie będzie możliwe ponoszenie kosztów kwalifikowanych), a umowy o dofinansowanie podpisywane mogą być nie później, niż 31 grudnia 2025 r.

Pomoc udzielana będzie wyłącznie w formie dotacji, których maksymalna wysokość uzależniona jest od lokalizacji projektu i wielkości przedsiębiorstwa i wynosi:

• 35% kosztów kwalifikowalnych - jednak nie więcej, niż 350 milionów euro na jedno przedsiębiorstwo dla projektów realizowanych na terenie województw: kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego, pomorskiego, śląskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego oraz gmin należących do regionu mazowieckiego regionalnego innych, niż wymienione poniżej,
• 20% kosztów kwalifikowalnych - jednak nie więcej, niż 200 milionów euro na jedno przedsiębiorstwo dla projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego i wielkopolskiego oraz na terenie określonych gmin regionu mazowieckiego regionalnego (Baranów, Błonie, Dąbrówka, Dobre, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Jadów, Jaktorów, Kałuszyn, Kampinos, Kołbiel, Latowicz, Leoncin, Leszno, Mrozy, Nasielsk, Osieck, Prażmów, Serock, Siennica, Sobienie-Jeziory, Strachówka, Tarczyn, Tłuszcz, Zakroczym i Żabia Wola),
• 15% kosztów kwalifikowalnych - jednak nie więcej, niż 150 milionów euro na jedno przedsiębiorstwo dla projektów realizowanych na pozostałych obszarach.

Wskazana maksymalna intensywność jest podwyższana o 20 p.p. w przypadku inwestycji realizowanych przez mikro i małego przedsiębiorcę oraz 10 p.p. w przypadku średnich przedsiębiorstw.

W przypadku projektów w zakresie produkcji pomp ciepła oraz produkcji kluczowych komponentów przeznaczonych do bezpośredniego użytku jako materiał do produkcji pomp ciepła intensywność pomocy wynikającą z lokalizacji projektu obniżana jest o 50%.

Wartość dotacji obliczana jest w oparciu o planowaną wysokość kosztów kwalifikowalnych, maksymalną intensywność pomocy oraz liczbę punktów uzyskanych w ocenie jakościowej (liczba zadeklarowanych kryteriów jakościowych) według poniższego wzoru:

maksymalna wysokość wsparcia (zł) = a × b × c ÷ 10

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

a – wysokość kosztów kwalifikowalnych projektu niskoemisyjnego (PLN),

b – maksymalną intensywność pomocy (%),

c – liczbę punktów uzyskanych za zobowiązanie się do spełnienia warunków uzupełniających.

Do wsparcia kwalifikują się:

• koszty związane z nabyciem gruntów lub prawa ich użytkowania wieczystego,
• cena nabycia albo koszt wytworzenia we własnym zakresie środków trwałych,
• koszty budowy lub modernizacji istniejących środków trwałych,
• cena nabycia wartości niematerialnych i prawnych związanych z transferem technologii przez nabycie praw patentowych, licencji, know-how i nieopatentowanej wiedzy technicznej,
• koszty związane z najmem lub dzierżawą gruntów, budynków i budowli (pod warunkiem, że okres najmu lub dzierżawy trwa co najmniej 5 lat, a przypadku MŚP co najmniej 3 lata licząc od dnia zakończenia realizacji projektu niskoemisyjnego),
• ceną nabycia aktywów innych niż grunty, budynki i budowle objęte najmem lub dzierżawą w przypadku, gdy najem lub dzierżawa ma postać leasingu finansowego oraz obejmuje zobowiązanie do nabycia aktywów z dniem upływu okresu najmu lub dzierżawy.

O dofinansowanie ubiegać się mogą przedsiębiorcy niezależnie od wielkości, planujący realizację inwestycji o znaczeniu strategicznym dla przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto.

Warunkiem udzielenia pomocy będzie złożenie oświadczeń wymaganych również w przypadku regionalnej pomocy inwestycyjnej, potwierdzających, że:

• przedsiębiorca nie jest przedsiębiorstwem w trudnej sytuacji w rozumieniu Wytycznych dotyczących pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji,
• przedsiębiorca nie został zobowiązany do zwrotu pomocy na podstawie wcześniejszej decyzji Komisji Europejskiej uznającej pomoc za niezgodną z prawem i ze wspólnym rynkiem,
• w ciągu dwóch lat poprzedzających złożenie wniosku o udzielenie pomocy nie dokonał przeniesienia tej samej lub podobnej działalności lub jej części z zakładu na terenie państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym do zakładu w której jest realizowany projekt niskoemisyjny i które znajduje się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie dokona takiego przeniesienia w ciągu dwóch lat po zakończeniu jego realizacji.
   

Podsumowanie

Wprowadzony instrument stanowi z perspektywy prawa unijnego program pomocowy, który wymaga uzyskania akceptacji ze strony Komisji Europejskiej. 5 października 2023 r., czyli w dniu wejścia w życie rozporządzenia, Polska rozpoczęła z Komisją dyskusję w ramach prenotyfikacji. Do momentu zakończenia tej dyskusji i wydania przez Komisję decyzji stwierdzającej zgodność programu pomocy z rynkiem wewnętrznym pomoc na podstawie rozporządzenia nie może zostać udzielona.

W efekcie dyskusji z Komisją Europejską niezbędne może okazać się wprowadzenie zmian do treści rozporządzenia, w tym warunków i zasad udzielania dotacji.

Uwagę zwrócić można m.in. na „wąską” klauzulę relokacyjną, w rozporządzeniu ograniczono zakres terytorialny relokacji do zakładów zlokalizowanych na terenie państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, czyli Norwegii, Islandii i Lichtensteinu, gdy w odpowiednich postanowieniach TCTF jest mowa o wszystkich stronach porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, tj. państw członkowskich EFTA oraz 28 państw członkowskich UE czy bardzo wysokie progi wejścia (minimalne nakłady inwestycyjne na poziomie 110 mln EUR), które istotnie ograniczają potencjalne grono beneficjentów programu.

Zasygnalizowane wątpliwości, zwłaszcza pierwsza z nich, mogą spowodować, że proces ubiegania się o wsparcie będzie dotknięty istotnymi wadami, dlatego też każdy przedsiębiorca rozważający ubieganie się o wsparcie przed wydaniem decyzji przez Komisję Europejską (wydaje się, że polskie przepisy nie stoją temu na przeszkodzie), powinien skrupulatnie zweryfikować poprawność dokumentacji z prawem pomocy publicznej, zwłaszcza w kontekście wymogu spełnienia efektu zachęty.