Pomoc publiczna w administracji publicznej – podstawowe informacje

Definicja podmiotu udzielającego pomoc publiczną została sformułowana w słowniczku ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej.

Oznacza to, że katalog podmiotów upoważnionych w imieniu państwa do udzielania pomocy publicznej jest szeroki – są to zarówno podmioty administracji rządowej lub samorządowej, jak i instytucje niebędące częścią systemu władzy wykonawczej, jednak z nią powiązane (ekonomicznie, personalnie lub administracyjnie).

Przykłady podmiotów udzielających pomocy publicznej:

Prawo do udzielania pomocy publicznej nie jest jednoznaczne z samodzielnym ustanawianiem i wdrażaniem programu pomocowego. Przykładowo, zarządzający Specjalną Strefą Ekonomiczną, w ramach Polskiej Strefy Inwestycji wykonuje swoje obowiązki związane z wydawaniem decyzji o wsparciu na podstawie ustawowej delegacji od ministra właściwego ds. gospodarki.

Podmiotami udzielającymi pomocy publicznej są również jednostki samorządu terytorialnego, które w ramach swoich działań, w szczególności związanych z realizacją polityki rozwoju regionu, podejmują uchwały umożliwiające skorzystanie z pomocy na konkretne przedsięwzięcie realizowane na danym terenie. W ten sposób jednostki samorządu terytorialnego udzielają pomocy publicznej np. w formie zwolnienia z podatku od nieruchomości.

Należy zauważyć, że podmioty udzielające pomocy publicznej uprawnione są nie tylko do wydania stosownej decyzji o przyznaniu pomocy publicznej lub podpisania umowy z beneficjentem, ale także do m.in:

• oceny spełnienia wymagań zdefiniowanych dla programu, w ramach którego udzielono pomoc, przez beneficjenta,
• poinformowania o obowiązku notyfikacji, czy też
• kontroli warunków przyznania pomocy publicznej.

Podmioty udzielające pomocy publicznej zobligowane są również do przekazywania informacji do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta oraz cyklicznych raportów o wdrażanych przez nie programach pomocy publicznej, a także o wysokości przyznanej pomocy.

Podmioty zapewniające prawidłowe udzielanie pomocy publicznej

Poza podmiotami bezpośrednio udzielającymi wsparcie, istotną rolę w systemie pomocy publicznej pełnią organy, których zadaniem jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania pomocy publicznej w Polsce – takie, jak m.in. Rada Ministrów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta czy Minister właściwy ds. rolnictwa.

Rada Ministrów jest jednym z architektów prawnych ram systemu udzielania pomocy publicznej. W ramach jej obowiązków związanych z pomocą publiczną wymienić można:

• określenie mapy pomocy regionalnej,
• notyfikacja programu pomocowego do KE,
• określenie sposobu obliczania wartości pomocy publicznej,
• określenie wzorów zaświadczeń o otrzymanej pomocy publicznej,
• określenie zakresu sprawozdań, a także ich przedstawienie.

Prezes UOKiK pełni kluczową rolę w kwestiach związanych z pomocą publiczną. Jego rola w procesie jej przyznawania jest dostrzegalna na każdym z etapów – od opiniowania krajowych programów pomocowych przez notyfikację pomocy do Komisji Europejskiej, po monitorowanie wsparcia udzielanego przedsiębiorcom.

1. Opiniowanie

Opiniowanie przez Prezesa UOKiK w zakresie pomocy publicznej obejmuje:

• opiniowania danego środka pomocowego jako całości,
• ocenę skonkretyzowanego przypadku przyznawania pomocy publicznej.

Opinie wydawane przez Prezesa UOKiK zasadniczo nie są wiążące dla podmiotów wprowadzających dany rodzaj pomocy publicznej, podmiotów udzielających pomocy publicznej czy jej beneficjentów, stanowią jednak istotny kierunek interpretacyjny, który należy wziąć pod uwagę podczas korzystania ze środków pomocowych.

Instytucja opiniowania ma na celu przede wszystkim zapewnienie spójności udzielania pomocy publicznej z prawem Unii Europejskiej, w szczególności z art. 107 i 108 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, czyli oceny, czy dochodzi do spełnienia warunków udzielenia pomocy publicznej oraz czy dany środek faktycznie stanowi pomoc publiczną.

2. Notyfikacja

Notyfikacja pomocy publicznej jest szczególnym procesem w ramach postępowania o udzielenie pomocy publicznej, polegającym na zgłoszeniu Komisji Europejskiej przez Prezesa UOKiK zamiaru udzielenia wsparcia przedsiębiorcy przez polski organ administracji lub inny podmiot publiczny. Prezes UOKiK odgrywa w powyższym procesie kluczową rolę, gdyż staje się on reprezentantem podmiotu udzielającego pomoc publiczną w ramach postępowania prowadzonego przez Komisją Europejską. Proces obejmuje przede wszystkim przekazywanie stosownych dokumentów i danych, a także udzielanie na wniosek Komisji stosownych wyjaśnień.

Prezes UOKiK jest także organem reprezentującym państwo w przypadku postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (lub Sądem) w zakresie odwołania od decyzji Komisji Europejskiej.

3. Monitorowanie

Prezes UOKiK jest odpowiedzialny również za monitorowanie systemu przyznawania pomocy publicznej i udzielonej pomocy. Jest on zobowiązany do gromadzenia, przetwarzania oraz przekazywania informacji związanych z pomocą publiczną w oparciu o dane przekazywane przez podmioty jej  udzielające. Na podstawie otrzymanych danych Prezes UOKiK przekazuje Radzie Ministrów coroczny raport, a także sporządza sprawozdanie przekazywane następnie Komisji Europejskiej.

Wyjątek od uprawnień i obowiązków Prezesa UOKiK stanowi pomoc publiczna w rolnictwie lub rybołówstwie. W jej przypadku organem odpowiedzialnym za nadzór jest minister właściwy ds. rolnictwa, który przejmuje wyżej opisane obowiązki.