Zasady pobytu i pracy obywateli brytyjskich w Polsce po brexicie

Najważniejszą informacją dla obywateli brytyjskich związaną z brexitem w dniu 31 stycznia 2020 r.  jest fakt pozostania Wielkiej Brytanii we wspólnym rynku i unii celnej w ramach UE do końca 2020 r., co pozwala na swobodny przepływ kapitału, usług i osób. W związku z powyższym, do końca 2020 roku zasady pobytu i pracy obywateli brytyjskich przyjeżdzających do Polski po 1 lutego oraz Brytyjczyków przebywających tu od dłuższego czasu, nie zmieniają się. Obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin będą w dalszym ciągu mieli te same prawa dotyczące wjazdu, pobytu, podejmowania pracy czy prowadzenia działalności gospodarczej jakie mają zastosowanie do obywateli państw członkowskich UE w Polsce.

Pobyt obywateli brytyjskich przebywających w Polsce

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce dotyczącymi pobytu obywateli UE, obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin, których pobyt w Polsce przekraczać będzie 90 dni mają obowiązek zarejestrowania swojego pobytu w urzędzie wojewódzkim właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania w Polsce. Jest to ważne ze względu na status pobytowy brytyjskich obywateli i członków ich rodzin po zakończeniu okresu przejściowego. Umowa o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE zakłada, że obywatele brytyjscy zachowają prawo do dalszego pobytu w krajach członkowskich UE (w tym w Polsce), jeśli spełnią dwa warunki:

• nadal zamieszkują w kraju członkowskim UE Polsce po zakończeniu okresu przejściowego;
• przed zakończeniem okresu przejściowego korzystali z prawa pobytu w kraju członkowskim zgodnie z prawem obowiązującym w danym kraju.

Umowa o wystąpieniu z UE przewiduje dla obywateli brytyjskich nabycie prawa stałego pobytu po upływie 5 lat legalnego, nieprzerwanego pobytu w danym kraju unijnym. Do wymaganego okresu wlicza się zarówno czas pobytu przed zakończeniem okresu przejściowego jak i po nim. Potwierdzeniem posiadania prawa pobytu lub prawa stałego pobytu będzie dokument zawierający adnotację, iż został wydany zgodnie z umową wystąpienia. Symetryczne uprawnienia będą obowiązywały obywateli UE, którzy przebywają lub rozpoczną rezydencję na terytorium Wielkiej Brytanii przed zakończeniem okresu przejściowego.
 

Pobyt po zakończeniu okresu przejściowego

Z uwagi na akceptację Umowy o wystąpieniu z UE dopiero w ostatnich dniach stycznia oraz wcześniejszą niepewność związaną z procesem opuszczenia UE przez Wielką Brytanię, nie mamy jeszcze lokalnych polskich przepisów, które w szczegółach regulowałyby sytuację obywateli brytyjskich po zakończeniu okresu przejściowego i procedur uzyskania lokalnych dokumentów pobytowych. W najbliższym czasie należy spodziewać się rozpoczęcia procedury legislacyjnej wprowadzającej przepisy, które będą umożliwiały kontynuację pobytu dla obywateli brytyjskich oraz członków ich rodzin przebywających w Polsce i uzyskania stosownych dokumentów. Przepisy, które zostały uchwalone w marcu 2019 r. w związku z możliwością wystąpienia bezumownego (twardego) brexitu nie wejdą w życie.

Bez względu na brak w chwili obecnej w Polsce stosownych regulacji implementujących postanowienia Umowy o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE, w celu zachowania prawa do pobytu po zakończeniu okresu przejściowego, Brytyjczycy przebywający obecnie w Polsce powinni do zakończenia okresu przejściowego zarejestrować się we właściwym urzędzie wojewódzkim, jeżeli do tej pory tego nie uczynili. Proces rejestracji pobytu powinien zostać dokonany najszybciej jak to możliwe w celu bezproblemowego skorzystania z uprawnienia do kontynuacji pobytu po upływie okresu przejściowego. Zgodnie z oficjalnymi statystykami dotyczącymi rejestracji pobytu obywateli UE w Polsce przedstawionych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców w styczniu 2020 r. (wg. portalu migracje.gov.pl) prawie 6200 obywateli Brytyjskich ma oficjalnie zarejestrowany pobyt jako obywatele UE w Polsce, w tym 930 osób ma prawo stałego pobytu obywatela UE w Polsce.

Zabezpieczenie społecznie obywateli brytyjskich

Jeżeli chodzi o kwestie dotyczące zabezpieczenia społecznego, to w okresie przejściowym, tj. do 31 grudnia 2020 r., nadal będą obowiązywały regulacje unijne koordynujące ten obszar, tj. przede wszystkim Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Tym samym do końca roku, w przypadku delegowań pracowników z Polski do Wielkiej Brytanii, nadal konieczne będzie uzyskiwanie zaświadczeń A1 potwierdzających podleganie ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Jednocześnie pracownicy delegowani z Wielkiej Brytanii na terytorium Polski, w celu uniknięcia obowiązku zapłaty składek polskich, będą musieli przedstawić zaświadczenie A1 wystawione przez władze brytyjskie. W okresie przejściowym obowiązywać będą również dotychczasowe zasady dotyczące leczenia na terytorium drugiego kraju (m.in. będzie można uzyskiwać karty EKUZ lub zaświadczenia S1 na wypadek konieczności leczenia w Wielkiej Brytanii/Polsce pomimo braku ubezpieczenia w danym kraju).

Sytuacja po 31 grudnia 2020 r. będzie zależała od wyniku dalszych negocjacji między Unią Europejską a Wielką Brytanią i zawartych pomiędzy nimi umów, a także od zawarcia ewentualnych dwustronnych umów między Polską a Wielką Brytanią.