Czy nieużytkowane budowle należy opodatkować?

W poprzednim wydaniu Ekspresu RET szeroko omawialiśmy kwestię budynków, których stan techniczny nie pozwala na ich wykorzystywanie w prowadzonej działalności gospodarczej.

W praktyce przedsiębiorcy są zobowiązani do uiszczania podatku również od budowli, które w żaden sposób nie służą celom tej działalności. Najnowszy wyrok Trybunału Konstytucyjnego otwiera jednak dyskusję na temat opodatkowania nieużywanych budowli.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: UPOL) budowla to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Zarazem na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 tej samej ustawy opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Od budowli niezwiązanej z prowadzeniem działalności nie trzeba zatem w ogóle płacić podatku.

W tym miejscu należy zastrzec, że dotychczas do stwierdzenia związania obiektu z prowadzeniem działalności gospodarczej nie było konieczne jego wykorzystywanie na cele związane z działalnością gospodarczą, bowiem wystarczył sam fakt posiadania tego obiektu przez przedsiębiorcę (zgodnie z art. 1a ust. 1 pkt 3 UPOL).

Wniosek wynikający z analizy przytoczonych przepisów był zatem dla przedsiębiorców niekorzystny: od istniejących, choć nieużytkowanych budowli nadal należało regulować podatek od nieruchomości. Tę nieprzychylną konkluzję potwierdzało również ugruntowane orzecznictwo sądów administracyjnych. Przykładowo w wyroku WSA w Gliwicach z 13 listopada 2020 r. (I SA/Gl 485/20) sąd wskazał, iż z treści norm prawnych nie wynika konieczność rzeczywistego wykorzystywania przedmiotów opodatkowania na cele związane z działalnością gospodarczą, gdyż sam fakt posiadania przez przedsiębiorcę budowli przesądza o zakwalifikowaniu ich jako związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - niezależnie od tego, czy przedsiębiorca na bieżąco w całości, bądź tylko w części z nich korzysta (por. również m.in. w II FSK 36/14, II FSK 3407/15).

Jedyny wyjątek od tej reguły przewiduje art. 1a ust. 2a pkt 3 UPOL, w myśl którego do budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie zalicza się budowli lub ich części, w odniesieniu do których została wydana decyzja ostateczna organu nadzoru budowlanego o nakazie rozbiórki (lub o wyłączeniu z użytkowania w przypadku budowli górniczych).

Problem jednak w tym, że decyzje takie są wydawane zasadniczo jedynie w stosunku do budowli posiadających określone wady konstrukcyjne, zaś w stosunku do wielu budowli (np. urządzeń budowlanych) nie mogą być w ogóle wydane ponieważ nie są one objęte koniecznością uzyskania pozwolenia na budowę).

W sukurs przedsiębiorcom przyszedł jednak Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 24 lutego 2021 r., sygn. SK 39/19 za niezgodny z Konstytucją uznał art. 1a ust. 1 pkt 3 UPOL rozumiany w ten sposób, że o związaniu m.in. budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie sam fakt posiadania przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą.

W przytoczonym wyroku Trybunał stwierdził m.in., że przedsiębiorcy nie mogą być obciążani wyższą stawką podatku jedynie z powodu posiadania nieruchomości, które nie są i nawet potencjalnie nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej. Pogląd wyrażony przez Trybunał Konstytucyjny jest potwierdzany również najnowszym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. III FSK 3422/21, III FSK 3449/21).

W konsekwencji, przy spełnieniu określonych warunków, istnieje możliwość, aby przedsiębiorcy posiadający w swoich majątkach niewykorzystywane, generujące często znaczne obciążenie podatkowe budowle, m.in. stare torowiska, linie kablowe, zbiorniki w ogóle nie wykazywali ich dłużej do opodatkowania podatkiem od nieruchomości ze względu na brak ich związania z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Warunkiem jest przy tym wykazanie, iż nie są i nie mogą być wykorzystywane w działalności. Nie wiadomą pozostaje na razie jakie okoliczności będą uznawane przez sądy jako przesądzające o braku możliwości wykorzystywania budowli w działalności gospodarczej.

Mając powyższe na względzie, przedsiębiorcy powinni zweryfikować posiadane budowle, co do których spoczywał na nich dotychczas obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości. Przeprowadzona inwentaryzacja majątku może przynieść zaskakujące efekty i przełożyć się na znaczące oszczędności podatkowe gdy okaże się, że dany obiekt nie stanowi dłużej przedmiotu wykorzystywanego w prowadzonej działalności.

Współautor: Mateusz Gębarowski, Konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego