Przegląd podatkowy: VAT

Wybrane orzeczenia TSUE i NSA

Posiadanie spółki zależnej w danym państwie nie przesądza o stałym miejscu prowadzenia działalności gospodarczej dla celów VAT (opinia Rzecznika Generalnego z 14.11.2019 r. w sprawie C-547/18)

Opinia Rzecznika Generalnego oraz sprawa będąca przedmiotem zapytania ze strony polskiego sądu dotyczy opodatkowania VAT usług montażowych (montowania podzespołów, komponentów) świadczonych na rzecz spółki zagranicznej w oparciu o powierzone materiały.

W opinii Rzecznika kryteria zawarte w  art. 44 Dyrektywy VAT  sprecyzowane szczegółowo w art. 11 ust. 1 Rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 282/2011 ustanawiającego środki wykonawcze do Dyrektywy nie pozwalają jednoznacznie na wyciągnięcie wniosku, że związek na gruncie prawa spółek z innym podatnikiem może sam w sobie uzasadniać powstanie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej dla spółki dominującej.

W konsekwencji, zdaniem Rzecznika, fakt, że spółka z państwa trzeciego (spółka dominująca) posiada spółkę zależną w innym państwie członkowskim, nie oznacza, że spółka zależna powinna stanowić stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej spółki dominującej w tym państwie członkowskim.

Niemniej jednak, w sytuacji gdyby stosunki umowne między dwoma podmiotami zostały ułożone w sposób zmierzający do nadużycia prawa, wówczas możliwe byłoby wyciągnięcie odmiennych wniosków. Jednocześnie, z opinii Rzecznika wynika, iż w żadnym wypadku nie można wymagać od podatnika badania stosunków umownych pomiędzy kontrahentem i jego spółkami zależnymi, w celu ustalenia czy posiada on stałe miejsce prowadzenia działalności dla celów VAT. Obowiązek przeprowadzenia weryfikacji wykraczałby poza ramy należytej staranności jakiej można wymagać zawierając transakcje gospodarcze.

Chociaż faktury były wystawione na „spółki-słupy”, to nie można odmówić prawa do stawki 0% z tytułu eksportu towarów, jeżeli te opuściły terytorium UE, a do oszustwa doszło poza jej granicami (wyrok TSUE z 17.10.2019 r. w sprawie C-653/18)

Polska spółka sprzedawała telefony komórkowe i wywoziła je na Ukrainę. Okazało się, że spółka wystawiła część faktur na podmioty ukraińskie, które nie były faktycznymi nabywcami towarów. Organy podatkowe uznały, że w związku z tym spółka nie ma prawa do zastosowania stawki 0% z tytułu eksportu.

Trybunał Sprawiedliwości był innego zdania. Uznał on, że zasadniczo stawka 0% powinna znaleźć zastosowanie. Prawidłowe oznaczenie nabywców na fakturach nie ma kluczowego znaczenia. W tej sprawie najważniejsze było to, że towary faktycznie opuściły terytorium UE, a oszustwo podatkowe zostało popełnione wyłącznie na terenie państwa trzeciego.

Nie można odmówić prawa do odliczenia podatku naliczonego z powodu niewykonania obowiązków sprawdzenia dostawców wynikających z prawa żywnościowego (wyrok TSUE z 3.10.2019 r. w sprawie C-329/18)

TSUE po raz kolejny orzekał w sprawie dotyczącej zachowania należytej staranności w odniesieniu do oszustw w podatku VAT. Tym razem łotewska spółka nabywała rzepak od swoich dostawców. Transakcje te okazały się być częścią oszustwa podatkowego w VAT. Organy podatkowe odmówiły prawa do odliczenia podatku naliczonego ze względu na to, że nabywca nie dochował – ich zdaniem – należytej staranności. Brak tej staranności miał wynikać z tego, że, zgodnie z prawem żywnościowym, spółka powinna była przeprowadzić odpowiednią identyfikację dostawców oraz sprawdzić ich rejestrację.

TSUE podkreślił, że obowiązki wynikające z unijnych przepisów dotyczących żywności mają inny cel niż przepisy dotyczące podatku VAT. Dodatkowo, przepisy o VAT nie uzależniają prawa do odliczenia od wypełniania obowiązków z innych gałęzi prawa. Dlatego takie wymagania nie służą upewnieniu się, że nie dochodzi do oszustwa w podatku VAT. W związku z tym nie można odmówić prawa do odliczenia tylko z powodu niewypełnienia obowiązków weryfikacyjnych na gruncie prawa żywnościowego.

TSUE zajmie stanowisko w przedmiocie tzw. ‘szyku rozstawnego’ (pytanie prejudycjalne WSA w Gliwicach w sprawie sygn. I SA/Gl 495/19)

Postanowieniem z dnia 4 listopada 2019 r. w sprawie sygn. I SA/Gl 495/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach skierował do TSUE pytanie prejudycjalne w sprawie, w której spółka holenderska zarejestrowana w Polsce jako podatnik VAT dokonywała WNT na terytorium RP. Po stronie Spółki zdarzały się sytuacje, w których VAT należny z tytułu WNT nie został rozliczony we właściwej deklaracji VAT złożonej w okresie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy, lecz rozliczony został w okresach późniejszych. Podatnik uważał, że w takiej sytuacji w dalszym ciągu zachowuje jednak prawo do odliczenia VAT w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym wykaże podatek należny z tytułu WNT. Przeciwnego zdania był jednak Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, wskazując jednocześnie, że znowelizowane regulacje nie ograniczają w żadnym stopniu prawa Wnioskodawcy do odliczenia VAT naliczonego w związku z dokonanym nabyciem towarów.

Następca prawny sprzedawcy zapłaci VAT od zaliczek wpłaconych na poczet dostawy lokali (wyrok NSA z 16.10.2019 r., sygn. I FSK 1273/17)

Spółka działająca w branży deweloperskiej nabyła nieruchomość, jak również zobowiązania wynikające z umów o ustanowienie odrębnej własności lokali w budynku wznoszonym na przedmiotowej nieruchomości. W ramach transakcji zobowiązała się do zaliczenia na poczet finalnej ceny lokali mieszkalnych wpłat dokonanych już przez nabywców lokali. Uważała, że z ich tytułu nie powstanie u niej obowiązek na gruncie VAT, gdyż otrzymującym zaliczki był sprzedawca, a ona na podstawie umowy zobowiązała się jedynie do pomniejszenia o ich kwotę końcowej ceny lokalu.

Zarówno organ podatkowy, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznały stanowisko podatnika za nieprawidłowe, argumentując, że wstępując w prawa i obowiązki wynikające z umów z nabywcami lokali, spółka uzyskała również tytuł do zaliczek wpłaconych na poczet ceny sprzedaży, choć nie zostały one wprost przekazane spółce. W konsekwencji ciąży na niej obowiązek rozliczenia VAT z tytułu dokonanych przez wpłat, chociaż fizycznie żadnych kwot nie otrzymała.

Takiego samego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny, który oddalił skargę kasacyjną podatnika. Skład orzekający zwrócił uwagę, że spółka uzyskała prawo do wpłaconych zaliczek poprzez wyrażenie przez nabywców lokali zgody na ich przejęcie. W tym momencie powstał w spółce obowiązek podatkowy w VAT z tytułu uiszczonych wcześniej przez nabywców lokali zaliczek. Podkreślił także, że otrzymanie zaliczki nie jest czynnością opodatkowaną, jeżeli nie towarzyszy tej czynności faktyczna dostawa, na poczet której ta zaliczka została zrealizowana. Biorąc pod uwagę, że taka dostawa nie wystąpiła po stronie sprzedawcy nieruchomości, zobowiązanym do rozliczenia VAT z tytułu wpłaconych zaliczek będzie finalnie spółka jako podmiot dokonujący czynności opodatkowanej w postaci dostawy lokali mieszkalnych.

Zmiany w prawie

VAT quick fixes

Już niedługo, bo 1 stycznia 2020 r. wchodzą w życie zmiany w prawodawstwie unijnym, które zbiorczo nazywane są „VAT Quick Fixes”. Chodzi tutaj o zmiany do Dyrektywy VAT oraz do Rozporządzenia wykonawczego VAT. Nowe przepisy powodują (co do zasady w całej Unii Europejskiej) zmianę zasad rozliczania niektórych międzynarodowych transakcji towarowych. 

Zmiany wynikające z wdrożenia VAT Quick Fixes dotyczą następujących obszarów:

• Modyfikacja wymogów dokumentacyjnych oraz innych warunków formalnych celem zastosowania stawki 0% dla wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów;
• Nowa procedura rozliczania towarów własnych przesuwanych do innego państwa UE w celu dalszej jego sprzedaży (procedura „call-off stock”) wraz z obowiązkiem prowadzenia szczegółowego rejestru magazynowego takich przesuwanych towarów oraz spełnieniem innych wymogów formalnych;
• Zmiana zasad rozliczania transakcji łańcuchowych, w tym trójstronnych.